Οι παγκόσμιοι Έλληνες

Ο Κωστής Καλογρούλης διερευνά σε αυτό το podcast τους λόγους που μόνον δύο Έλληνες συγγραφείς έχουν καταφέρει να σπάσουν τα στενά όρια της νεοελληνικής επικράτειας και να γίνουν αληθινά γνωστοί και αναγνωρίσιμοι στο εξωτερικό.

Ποιοι είναι αυτοί; Ο Κωνσταντίνος Καβάφης και ο Νίκος Καζαντζάκης. Ας δούμε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά των έργων τους.

Η Αλεξάνδρεια έγινε μέρος της ποίησης του Καβάφη, η έννοια της αποτυχίας, της ήττας είναι κυρίαρχη στο έργο του, όπως βεβαίως και η έννοια της ειρωνίας και της αποσπασιοποιημένης θέασης του εαυτού και του κόσμου. Τον Καβάφη τον ενδιαφέρει η μεταβατική ιστορία, όχι η ένδοξη ιστορία. Αυτό που έχει κομβική σημασία για το κομμάτι που αφορά την αναγνωρισιμότητά του είναι η γνωριμία και η φιλία του με τον Έντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ, έναν από τους πιο σημαντικούς Βρεταννούς συγγραφείς της εποχής του. Ο Φόρστερ έχει μεταφράσει τον Καβάφη και έγινε ο πρέσβυς του στο εξωτερικό.

Όσον αφορά τον Καζαντζάκη, πρόκειται για μία εντελώς διαφορετική περίπτωση από αυτήν του Καβάφη: ο Καζαντζάκης προσπάθησε να αναπτύξει το ιδεώδες του Προμηθέα, της ρωμαλέας, ηρωϊκής, επικής ποίησης, του μεσσιανισμού. Οι ήρωές του είναι υπερβατικές φιγούρες που δημιουργούν τη δική τους ηθική. Αρκούν όολα αυτά για να εξηγήσουν τη δημοφιλία του Καζαντζάκη; Προφανώς και όχι. Ο Ζορμπάς του Κακογιάννη είναι σίγουρα ένας από τους λόγους που ξεκίνησε να γίνεται γνωστός διεθνώς. Η κύρια αιτία όμως έχει να κάνει με την εναλλακτική κουλτούρα των 60ς, που έδενε με τις ανησυχίες της γραφής του Καζαντζάκη.

Ο Καβάφης και ο Καζαντζάκης κατάφεραν λοιπόν να αποκτήσουν παγκόσμιο κοινό και αυτό είναι κάτι που η νεοελληνική λογοτεχνία θα τους πιστώνει για πάντα.